Hoe kunnen we op middellange en lange termijn toegankelijke en kwalitatief hoogstaande gezondheidszorg garanderen in België? Daarvoor is onder meer een gedetailleerde kennis van het beroep van verpleegkundige (activiteiten, arbeidsomstandigheden, loopbaanperspectieven, enz.) nodig, dat zoals bekend onder grote druk staat. Dit was het onderwerp van een grootschalige studie die IDEA Consult (in samenwerking met de ULB) onlangs heeft uitgevoerd voor de FOD Volksgezondheid (DG Gezondheidszorg, Afdeling Planning van de Beroepen in de Gezondheidszorg).

De uitdaging

Afdeling Planning van de Beroepen in de Gezondheidszorg (onderdeel van de Federale Overheidsdienst Volksgezondheid) heeft IDEA Consult (in samenwerking met de ULB) opdracht gegeven om een uitgebreide studie uit te voeren naar de activiteiten, loopbanen en professionele ontwikkeling van verpleegkundigen in België. Het doel van deze studie was om een uitgebreid overzicht van het beroep te krijgen met het oog op het nemen van passende en weloverwogen beleidsmaatregelen in de toekomst. Met dit doel voor ogen heeft IDEA Consult een diepgaande studie uitgevoerd met behulp van een gemengde methodologie, waarbij veel diepte-interviews met verpleegkundigen werden gecombineerd met een grootschalige enquête in het hele land, die meer dan 5.000 reacties opleverde.

Aanpak & resultaten

IDEA Consult heeft dit onderzoek in drie fasen uitgevoerd.

• We zijn begonnen met een reeks verkennende interviews met vertegenwoordigers van beroepsverenigingen voor verpleegkundigen (om een eerste beeld te krijgen van de situatie van het beroep en de belangrijkste uitdagingen waarmee het wordt geconfronteerd).
• Vervolgens hebben we dit kwalitatieve aspect verdiept door ongeveer 20 diepte-interviews te houden met verpleegkundigen met verschillende profielen (sectoren5, anciënniteit, geslacht, enz.).
• Ten slotte hebben we een grootschalige enquête gehouden onder verpleegkundigen, waarbij we 5.535 volledige antwoorden hebben verzameld en zo representatieve conclusies hebben kunnen trekken over de verpleegkundigenpopulatie in België op basis van verschillende belangrijke variabelen (regio, sector, status, leeftijd, geslacht, enz.).

Onze studie bracht met name de volgende bevindingen aan het licht:

• Verpleegkundigen zijn erg trots op hun beroep (negen op de tien verpleegkundigen zeggen trots te zijn op hun werk), maar deze trots wordt ondermijnd door de werkomgeving.
• Het beroep van verpleegkundige heeft een grote invloed op de fysieke en mentale gezondheid van verpleegkundigen (bijna 4 op de 10 verpleegkundigen geven aan in matige of slechte gezondheid te verkeren);
• De vijf arbeidsomstandigheden waar verpleegkundigen het minst tevreden over zijn, zijn: werkdruk (52% van de verpleegkundigen is ontevreden), salaris (52% van de verpleegkundigen is ontevreden), de emotionele belasting van het werk (48% van de verpleegkundigen is ontevreden), de fysieke belasting van het werk (45% van de verpleegkundigen is ontevreden) en ondersteuning door het management (41% van de verpleegkundigen is ontevreden);
• De vijf arbeidsomstandigheden waar verpleegkundigen het meest tevreden over zijn, zijn: de relaties met collega’s (91% van de verpleegkundigen is tevreden), de relaties met patiënten (88% van de verpleegkundigen is tevreden), de autonomie op het werk (88% van de verpleegkundigen is tevreden), de relaties met andere beroepen (84% van de verpleegkundigen is tevreden) en de inhoud van de uit te voeren taken (80% van de verpleegkundigen is tevreden);
• Een aanzienlijk deel van de verpleegkundigen wil binnen een jaar of vijf jaar van beroep veranderen (16%);
• Enkele aanbevelingen voor het verbeteren van de arbeidsomstandigheden zijn: verhoging van de salarissen, vermindering van de werkdruk, een betere combinatie van werkuren en gezinsleven, vermindering van het aandeel administratieve taken en erkenning van het beroep als een zwaar beroep.

De resultaten van deze studie moeten bijdragen tot de ontwikkeling van beleidsmaatregelen die zowel de aantrekkelijkheid van het beroep vergroten als verpleegkundigen in het beroep houden, met als uiteindelijk doel op lange termijn een hoogwaardige gezondheidszorg te waarborgen.