Door de beperking van de werkloosheid in de tijd zullen de Vlaamse OCMW’s volgend jaar worden geconfronteerd met een piek van nieuwe dossiers. In dit artikel beschrijft IDEA Consult vier succesfactoren voor een sterk lokaal activeringsbeleid. Een gerichte toeleiding van OCMW-cliënten naar werk zal de werklast en de financiële impact op de OCMW’s verminderen.

De OCMW’s staan voor een stevige uitdaging

Tot midden 2027 dreigen 184.000 mensen, waarvan ongeveer één derde in Vlaanderen woont, hun werkloosheidsuitkering te verliezen ten gevolge van de beslissing van de Federale Regering om de werkloosheid te beperken in de tijd.[1] Dit zorgt voor een grote ongerustheid, niet alleen bij de direct betrokkenen, maar ook bij de OCMW’s die een groot deel van deze mensen zullen moeten begeleiden naar werk.

Het OCMW, sinds 2019 geïntegreerd in het lokaal bestuur, heeft de opdracht om een actieve rol op te nemen bij het toeleiden van cliënten naar de arbeidsmarkt. Deze opdracht is uitdagend: de doelgroep leefloongerechtigden heeft in veel gevallen te maken met een complexe samenloop van drempels (bv. op vlak van huisvesting, fysieke of geestelijke gezondheid, gebrek aan kinderopvang, gebrek aan bepaalde competenties of attitudes, …) die een afstand tot de arbeidsmarkt creëren. Tegelijkertijd heeft de activeringsopdracht niet bij alle besturen hoog op de prioriteitenlijst gestaan, wat zich vertaalt in de beperkte capaciteit die er bij een deel van de lokale besturen kan worden voor vrijgemaakt.[2]

Het gaat om aanzienlijke aantallen per lokaal bestuur. De vrijgegeven cijfers tonen dat de doelgroep voor een aanzienlijk deel uit 55-plussers bestaat, die sowieso moeilijker kansen krijgen op de arbeidsmarkt.¹ Uit recent onderzoek van VDAB naar de activeerbaarheid van langdurig werkzoekenden blijkt leeftijd voor deze groep de vaakst voorkomende drempel om werk te vinden. Daarnaast blijken voor hen ook geregeld gezondheidsproblemen en een gebrek aan de gevraagde opleiding of diploma de toegang tot de arbeidsmarkt te verhinderen.[3]

De nabijheid van het lokaal bestuur benutten

We staan op een belangrijk momentum: hoe organiseert het lokaal bestuur zich optimaal om van activering een succesverhaal te maken?De huidige en nieuwe lokale uitdagingen omtrent activering zijn groot, maar ook het potentieel van lokale besturen om zowel voor burgers als voor lokale werkgevers een betekenisvol verschil te maken, is groot.

Enerzijds beschikken OCMW-medewerkers over sterke competenties om de welzijnscontext van de personen die zij begeleiden correct in te schatten en hierin gepaste ondersteuning te bieden. Dit vormt een belangrijke troef om trajecten naar werk op een geïntegreerde manier vorm te geven – een aanpak die voor veel kwetsbare profielen essentieel is om duurzaam te kunnen toetreden tot de arbeidsmarkt. Anderzijds hebben lokale besturen een goed zicht op de lokale economie en zijn ze goed geplaatst om in gesprek te gaan met werkgevers in hun regio. Net door hun nabijheid tot zowel burgers als werkgevers kunnen zij de context, noden én mogelijkheden van beide partijen goed inschatten. Daarmee bevinden lokale besturen zich in een unieke positie om op pragmatische en maatgerichte wijze bruggen te slaan tussen werkzoekenden en beschikbare arbeidsplaatsen.

Matchen van de arbeidsvraag en het arbeidsaanbod

In een goed functionerende lokale arbeidsmarkt wordt zowel een kwantitatieve als een kwalitatieve match gerealiseerd tussen arbeidsvraag en arbeidsaanbod. Met andere woorden: het gaat niet enkel om het aantal beschikbare werknemers om openstaande vacatures in te vullen (kwantitatieve match), maar ook om de mate waarin de vaardigheden en competenties van deze (potentiële) werknemers aansluiten bij de vereisten van de werkgevers (kwalitatieve match). Om tot zo’n match te komen, is het nodig dat zowel het arbeidsaanbod ((potentiële) werknemers) als de arbeidsvraag ((potentiële) werkgevers) naar elkaar toe bewegen. Ondersteuning en een aanpak op maat zijn nodig om deze bewegingen – van beide zijden – te maken.

Vier hefbomen voor een sterk activeringsbeleid

Op basis van eerder onderzoek naar de aanpak van de activeringsopdracht bij OCMW’s[4], kunnen we vier hefbomen voor een sterk lokaal activeringsbeleid identificeren: (1) de activeringsopdracht moet doordacht worden georganiseerd, (2) de trajecten hebben een sterke invulling nodig, (3) de samenwerking met partnerorganisaties moet op punt staan en (4) een sterke binding met werkgevers in de regio moet worden opgebouwd. De mate waarin lokale besturen deze hefbomen op dit moment al konden aanspreken, varieert sterk.

Extra middelen mobiliseren voor een krachtige omslag naar activering op het lokale niveau

De verschuiving in aandacht voor activering van de meest kwetsbaren naar het lokale niveau biedt opportuniteiten om dit activeringsbeleid warm, nabij, en kansgericht vorm te geven. Voorwaarde om deze transitie te doen slagen, is dat er voldoende ondersteuning -zowel inhoudelijk als financieel- wordt voorzien om deze omslag op lokaal niveau te maken en nadien te onderhouden.

Samen sterker. Jouw lokale aanpak rond activering verder verdiepen? We wisselen graag van gedachten vanuit onze ruime ervaring met het thema en met lokale besturen. Contact: kathy.goffin@ideaconsult.be.

---

[1] https://www.vrt.be/vrtnws/nl/2025/06/07/werkloosheidsuitkering-beperken-in-tijd-cijfers-per-gemeente/

[2] IDEA Consult (2023). Activering van leefloongerechtigden: noden, aanpak en lokale samenwerking. In opdracht van Departement WEWIS. https://www.vlaanderen.be/publicaties/activering-van-leefloongerechtigden-noden-aanpak-en-lokale-samenwerking

[3] Knipprath, H., Bogaerts, Y., & Schuerman, N. (2022). Actiebereidheid, zoekgedrag en drempels naar werk volgens leeftijd en werkloosheidsstelsel. Een studie over (langdurig) werkzoekenden. Brussel: VDAB.

[4] IDEA Consult (2023). Activering van leefloongerechtigden: noden, aanpak en lokale samenwerking. In opdracht van Departement WEWIS