Projecten

De uitdaging

De deelname aan levenslang leren in Vlaanderen is laag. Verschillende drempels verklaren dit: situationele drempels (gebrek aan tijd, gebrek aan steun van werkgever of VDAB,…), dispositionele drempels (negatieve leerervaringen, gezondheid, leeftijd,…) en institutionele drempels. Deze zijn verbonden aan het opleidings- en onderwijssysteem op zich. De overheid – waarbij meerdere beleidsdomeinen op Vlaams en federaal niveau bevoegd zijn in het domein van levenslang leren – geeft dit systeem vorm via regelgeving.

De centrale vraag van deze onderzoeksopdracht was: welke knelpunten, drempels, tegenstellingen, hiaten en hefbomen kunnen op basis van een inventarisatie van de regelgeving worden geïdentificeerd in de regelgeving?

De werkwijze & resultaten

Er werd een gefaseerde onderzoeksaanpak gehanteerd:

• Op basis van desk studie werd eerst een normatief ontwikkeld. Dit kader gaf richting aan de afbakening van te screenen regelgeving, via thema’s, met een focus op mogelijke drempels. Daarnaast was het de basis voor de kritische analyse van de regelgeving.
• Vervolgens zijn databanken systematisch doorzocht met de thema’s en drempels als zoekterm, als basis voor de inventaris. Indien uit beleidsaanbevelingen van eerdere onderzoeksrapporten en interviews met de betrokken beleidsdomeinen en sociale partners bijkomende regelgeving naar voor kwam, is de inventaris aangevuld.
  
• Analyse via toepassing normatief kader en consultatie werkveld. Elke regelgevende bepaling in de inventaris is getoetst aan de principes van het normatief kader. Dat eerst in een 1e ronde ‘top down’, vanuit het expertenoordeel van het onderzoeksteam, en vervolgens in een 2e ronde ‘bottom up’, via online screensessies met de beleidsdomeinen en sociale partners.
  
• Aanbevelingen formuleren over welke regels kunnen verdwijnen, herzien kunnen worden, of welke nieuwe regelgeving eventueel nodig is. Dit bleek echter om meerdere redenen geen evidente opgave. Ten eerste: elke regel heeft een bepaalde rationale of bestaansreden, waardoor die regel niet zomaar herzien of geschrapt kan worden. Een tweede reden waarom aanbevelingen formuleren niet evident was, is dat (quasi) alle besproken regels met drempels, ook hefbomen in zich dragen. De conclusies worden anders naargelang het principe dat centraal wordt gezet, en er zitten trade-offs in de principes. En tot slot was er de vaststelling dat veel drempels in de regelgeving voortvloeien uit keuzes inzake financiering. Regels worden gemaakt om de beperkte budgetten gericht te besteden, in relatie tot bepaalde politieke prioriteiten. Uitspraken doen over het herzien of ontwikkelen van specifieke regelgeving bleek dus geen zaak die objectief of neutraal kon gebeuren, maar een politieke kwestie, vanuit bepaalde maatschappelijke overtuigingen.

Uiteindelijk leidde de screening tot vijf algemene aanbevelingen:

1. Ontwikkel een visie op financiering van levenslang leren én levensbreed leren, zowel formeel, non-formeel en informeel, over de verschillende beleidsdomeinen heen, vanuit een heldere visie op een complementair aanbod vanuit een gedeelde verantwoordelijkheid.
   
2. Zorg voor een geïntegreerde, overkoepelde governance van het publieke landschap van LLL, waarin tegenstellingen, allerlei ongewenste effecten van regelgeving, of ongezonde vormen van concurrentie kunnen aan bod komen.
   
3. Zet onderzoek naar regelgeving en leercultuur op de agenda. Het zou interessant zijn om de beschikbare kennis over de mogelijke invloed van regelgeving op leercultuur multidisciplinair (bestuurskunde, psychologie, organisatiekunde, …) samen te brengen en eventueel bijkomend onderzoek te doen.
   
4. Bij het denken over eventuele nieuwe regelgeving, dient de vraag gesteld te worden of nieuwe regelgeving de beste oplossing is. Een ander beleidsinstrument kan eventueel meer gepast zijn.
   
5. Neem een screening van de regelgeving op in elke beleidsevaluatie. Door systematisch de evaluatievraag ‘In welke mate creëert regelgeving drempels dan wel hefbomen voor de effectiviteit/efficiëntie/… van beleidsmaatregel X?’ in evaluaties op te nemen, kan structureel, op basis van representatieve informatie, en met beter inzicht in de beleidscontext de toets worden gedaan of eventuele verbetering van de regelgeving mogelijk is.

Het volledige rapport, inclusief inventaris van de regelgeving, is gepubliceerd op https://www.vlaanderen.be/publicaties/screening-regelgeving-levenslang-leren-hefbomen-en-knelpunten-in-de-regelgeving-levenslang-leren